ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိသည့္ အာဏာရွင္စနစ္ ေပၚထြန္းျခင္း

စစ္ေအးေခတ္လြန္ကမာၻဟာ စပ္က်ားႏိုင္ငံေရးစနစ္ (Hybrid Political Regime) ေတြ အၿပိဳင္းအ႐ိုင္း ေပၚထြန္းလာမႈကို ျမင္ေတြ႔ရတယ္လို႔ ေျပာစမွတ္ ျပဳၾကပါတယ္။
၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ အာဖရိကတိုက္ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ား (ဂါနာ၊ကင္ညာ၊ မိုဇမ္ဘစ္ခ္၊ ဇမ္ဘီယာ၊ ဇင္ဘာေဘြ)၊ ကြန္ျမဴနစ္ေခတ္လြန္ ယူေရးရွား (အယ္လ္ေဘးနီးယား၊ ခရိုေအးရွား၊ ရုရွား၊ဆားဗီးယား၊ ယူကရိ္န္း) နဲ႔ လက္တင္အေမရိက (ေဟတီ၊ မကၠဆီကို၊ ပါရာေဂြး၊ ပီရူး)၊ အာရွ (မေလးရွား၊ ထိုင္၀မ္) တို႔မွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြဟာ ဒီမိုကေရစီနည္းက်တဲ့ စည္းမ်ဥ္းေတြကို အာဏာရွင္ဆန္တ့ဲ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ နည္းစနစ္ေတြန႔ဲ နည္းလမ္းအသြယ္သြယ္၊ ေရခ်ိန္အမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ ေပါင္းစပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ေလ့လာလိုက္စားသူေတြကေတာ့ အဲဒီလိုမ်ဳိး အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲရားေတြကို အျပည့္အဝမဟုတ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ ဒါမွမဟုတ္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ဆီကို အသြင္ကူးေျပာင္းေနတ့ဲ ပုံစံေတြအသြင္ ႐ႈျမင္ၾကတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း ျဖစ္ရပ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုၾကည့္ရင္ အဲဒီ ေမွ်ာ္မွန္းထားခ်က္ေတြ (ဒါမွမဟုတ္ ေမွ်ာ္လင့္ထားခ်က္ေတြ) ဟာ အလြန္ကို အေကာင္းျမင္႐ုံပဲ ဆိုတာလည္း ေတြ႔ခဲ့ရၿပီးပါၿပီ။ အထူးသျဖင့္ အာဖရိကန႔ဲ ယခင္ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုေဟာင္းတို႔မွာ ဆိုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ အမ်ားအျပားဟာ စပ္က်ားအေနနဲ႔ပဲ ဆက္ရွိခ်င္ရွိ၊ ဒါမွမဟုတ္ အာဏာရွင္ လမ္းေၾကာင္းဘက္ဆီ ဦးတည္သြားတာမ်ဳိးပဲ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီလို ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္ေတြကို ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ စဥ္းစားျခင္းကို ရပ္တန္႔ၿပီး သူတို႔ရဲ႕ တကယ့္ သ႐ုပ္သကန္အမွန္က ဘာလဲဆိုတာကို ေလ့လာ စဥ္းစားရမယ့္အခ်ိန္ပဲလို႔ ဆိုပါရေစ။

အဲဒီ စပ္က်ားအစိုးရ ပုံစံေတြရဲ႕  အေရးႀကီးမႈကို မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း ပညာရွင္အေတာ္မ်ားမ်ားက ေထာက္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ တကယ္လည္း အဲဒီလိုမ်ဳိး အေရာအေႏွာ ႏိုင္ငံေရးပုံစံေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေခါင္းစဥ္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ေပးၾကတာကို မၾကာေသးမီ ကာလမ်ားအတြင္း ပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေရးအသားေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒါေတြထဲမွာ ခုနကေျပာတဲ့ “စပ္က်ားႏိုင္ငံေရးစနစ္” ဆိုတာအျပင္ “တစိတ္တပိုင္း ဒီမိုကေရစီ (Semi-democracy)”၊ “အေယာင္ျပ ဒီမိုကေရစီ (Virtual Democracy)”၊ “ေရြးေကာက္ပြဲ သက္သက္ ဒီမိုကေရစီ (Electoral Democracy)”၊ “ဒီမိုကေရစီအတု (Pseudo-democracy)”၊ “လစ္ဘရယ္မက်တ့ဲ ဒီမိုကေရစီ (Illiberal Democracy)”၊ “တစိတ္တပိုင္း အာဏာရွင္စနစ္       (Semi-authoritarianism)”၊ “ေပ်ာ့ေျပာင္းတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ (Soft Authoritarianism)”၊ “ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ေရြးတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ (Electoral Authoritarianism)” ဆိုတာေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ လြတ္လပ္ခြင့္ဆိုင္ရာ အဖဲြ႕ Freedom House ရဲ႕ အသုံးျဖစ္တ့ဲ “တစိတ္တပိုင္း လြတ္လပ္ (Partly Free)” ဆိုတာေတြအထိ ပါဝင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီ ေရးသားခ်က္ေတြမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အားနည္းခ်က္ ႏွစ္ရပ္ ရွိေနပါတယ္။

ပထမတခုက ေလ့လာမႈ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေတြ႕ရတဲ့ ဒီမိုကေရစီ ဘက္လိုက္မႈပါပဲ။ သုံးသပ္ခ်က္ေတြကိုၾကည့္ရင္ ပုံစံအေရာ အစိုးရစနစ္ေတြကို တစိတ္တပိုင္း သို႔မဟုတ္ “အားေပ်ာ့” ဒီမိုကေရစီ ပုံစံေတြအျဖစ္ ႐ႈျမင္ၾကတာ၊ ဒါမွမဟုတ္
ရွည္လ်ားတ့ဲ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈေတြအျဖစ္ ႐ႈျမင္ၾကတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေတြအရ ေကာက္ခ်က္ခ်လို႔ ရတာက အဲဒီျဖစ္စဥ္ေတြဟာ ေနာက္ဆုံး ဒီမိုကေရစီစနစ္ဆီမွာ အဆုံးသတ္သြားမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဂ်က္ဖရီဟာ့ဘ္ နဲ႔ ေသာမတ္ ကာ႐ိုးသားစ္ တို႔ႏွစ္ဦးစလုံး မၾကာေသးမီက ခ်ျပခဲ့သလို ေျပာရရင္ အဲဒီအဆိုဟာ မဟုတ္ပါဘူး။
တခ်ဳိ႕ေသာ စပ္က်ားႏိုင္ငံေရးပုံစံေတြ (မကၠဆီကို၊ ဆီနီေဂါနဲ႔ ထိုင္ဝမ္) ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြအတြင္း ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္း သြားၾကေပမယ့္ တျခားေသာ ႏိုင္ငံေတြ (အဇာဘိုင္ဂ်န္၊ ဘယ္လာ႐ုစ္) ကေတာ့ လုံးဝကို ျပတ္ျပတ္သားသား အာဏာရွင္ စနစ္ဘက္ကို ဦးတည္သြားခဲ့ၾကပါတယ္။ က်န္တဲ့ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ဒီအတိုင္း တည္ၿငိမ္ေနတာပဲျဖစ္ျဖစ္ လားရာအမ်ဳိးမ်ဳိးဘက္ကို ဦးတည္သြားတာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေတြ႕ရမွာပါ (ဥပမာ – မေလးရွား၊ ႐ုရွား၊ ယူကရိန္း၊ ဇမ္ဘီယာ၊ ဇင္ဘာေဘြ)။ “အသြင္ကူးေျပာင္း” ဆိုတဲ့စကားရဲ႕ ေရွ႕မွာ ဒီမိုကေရစီသို႔သာပဲ ျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အလိုေလ်ာက္ နားလည္မႈဟာ လြဲေနပါတယ္။

ဒုတိယအေနန႔ဲ “တစိတ္တပိုင္း ဒီမိုကေရစီ” တို႔၊ “တစိတ္တပိုင္း အာဏာရွင္စနစ္” တို႔၊ “တစိတ္တပိုင္း လြတ္လပ္” တို႔ ဆိုတ့ဲ ေဝါဟာရေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒါေတြဟာ စနစ္ေဟာင္းရဲ႕ အႂကြင္းအက်န္ေတြ ပါေနေသးတ့ဲပုံစံေတြကို ေခၚေဝၚျခင္းပဲ လို႔သာ ျမင္ၾကၿပီး ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ဳိးကြဲေတြ အၾကားက မတူညီမႈေတြကိုေတာ့ သမန္ကာလွ်ံကာ သေဘာထားခ်င္ၾကတဲ့ သေဘာျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာေျပာရရင္ အယ္လ္ဆာေဗးဒိုး၊ လတ္ဗီးယားန႔ဲ ယူကရိန္းတို႔ အားလုံးဟာ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ ႏွစ္ေတြတုန္းက စပ္က်ား ႏိုင္ငံေရးစနစ္ ပုံစံေတြပဲျဖစ္ၿပီး ၁၉၉၂-၉၃ အတြက္ Freedom House အဖြဲ႔က သတ္မွတ္ခ်က္အရ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးနဲ႔ အရပ္သားလြတ္လပ္မႈ အပိုင္းေတြမွာ ရမွတ္ ၆ မွတ္ ကိုယ္စီရရိွခ့ၾဲကတ့ဲ ႏိုင္ငံေတြပါ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ကိုၾကည့္ရင္ အေျခခံက်က်ကိုပဲ မတူတ့ဲအပိုင္းေတြ ရွိပါတယ္။ လတ္ဗီးယားရဲ႕ အေျခခံက်က် ဒီမိုကေရစီ မဆန္တဲ့ အခ်က္က ႐ုရွားမ်ဳိးႏြယ္ေတြကို ႏိုင္ငံသား အခြင့္အေရး မေပးျခင္းျဖစ္ၿပီး အယ္လ္ဆာေဗေဒါရဲ႕ အဓိက ဒီမိုကေရစီ မဆန္တဲ့ အခ်က္က လူ႔အခြင့္အေရးကို တိတိပပ ခ်ဳိးေဖာက္ျခင္းန႔ဲ စစ္တပ္အေပၚမွာ အရပ္ဘက္က ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္မႈ မရွိျခင္းတို႔ပါပဲ။ ယူကရိန္းမွာေတာ့ အားလုံးကို ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး ေပးျခင္းလည္းရွိသလို စစ္တပ္အေပၚကိုလည္း အရပ္ဘက္က ၾသဇာေညာင္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ အရပ္သား လြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို မၾကာခဏ ခ်ဳိးေဖာက္တာေတြရွိၿပီး အာဏာ လက္ဝယ္ ရွိထားသူေတြကလည္း ဒီမိုကေရစီ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြအေပၚ အလြဲသုံးစားလုပ္တာ၊ ႀကိဳးကိုင္ ျခယ္လွယ္တာေတြ ရိွခဲ့ပါတယ္။

ဒီေတာ့ ျပန္ေကာက္ရရင္ အထက္ပါ ဥပမာ ၃ ခုစလုံးကို “စပ္က်ား”၊ “တစိတ္တပိုင္း ဒီမိုကေရစီ” ဒါမွမဟုတ္ “တစိတ္ တပိုင္း လြတ္လပ္” လို႔ ေခါင္းစဥ္တပ္ႏိုင္တယ္ ဆိုေပမယ့္လည္း အဲဒီေခါင္းစဥ္ေတြဟာ အေရးႀကီးတဲ့ ကြဲျပားျခားနားခ်က္ေတြကို ဖုံးကြယ္ထားပါတယ္။ အဲဒီ ကြဲျပားခ်က္နားခ်က္ေတြဟာ မတူညီတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္ေလာက္တဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းခံေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အာဏာရွင္နဲ႔ ဒီမိုကေရစီစနစ္တို႔ရဲ႕ လကၡဏာရပ္ေတြကို ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေရာစပ္ျခင္းမွာ သိသာတ့ဲ သမိုင္းအရင္းခံေတြ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး စီးပြားေရး အေျခအေန၊ လူ႔အခြင့္အေရးန႔ဲ ဒီမိုကေရစီ အလားအလာေကာင္းေတြ အတြက္လည္း အေျဖအမ်ဳိးမ်ဳိး ထြက္ႏိုင္ပါတယ္။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ရဲ႕ ဖြင့္ဆိုခ်က္
ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ စပ္က်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ပုံစံတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ “ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ (Competitive)
authoritarianism)” ကို ေလ့လာသုံးသပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေတြမွာ ဆိုရင္ ပုံစံတက် သတ္မွတ္ထားတ့ဲ ဒီမိုကေရစီက်င့္ထုံးေတြဟာ ႏိုင္ငံေရး အာဏာကို ရယူဖို႔န႔ဲ က်င့္သုံးဖို႔အတြက္ တခုတည္းေသာ နည္းလမ္းေတြအျဖစ္ လက္ခံၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ အာဏာရ အစိုးရအဖြဲ႔ေတြဟာ အဲဒီ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြကို မၾကာခဏ ခ်ဳိးေဖာက္ၾကတယ္။
ဒီမိုကေရစီအတြက္ အနိမ့္ဆုံး ၾကမ္းခင္း သတ္မွတ္ခ်က္ေတြကုိေတာင္ မျပည့္မီဘူးလို႔ ဆိုရေလာက္တဲ့ ပမာဏအထိ ခ်ဳိးေဖာက္ၾကတယ္။ သာဓကေတြေျပာရရင္ ဖရန္ဂ်ဳိ တုဂ်္မန္ လက္ထက္ ခ႐ိုေအးရွား၊ ဆလိုဘိုဒန္ မီလိုဆီဗစ္လက္ထက္ ဆာဘီးယား၊ ဗလာဒီမီယာ ပူတင္ လက္ထက္ ႐ုရွား၊ လီယိုနစ္ကရာဗ္ခ်ဳ နဲ႔ လီယိုနစ္ကုခ်္မာ လက္ထက္ ယူကရိန္း၊ အယ္လ္ဘာတို ဖူဂ်ီမိုရီ လက္ထက္ ပီ႐ူးန႔ဲ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း ေဟတီ တို႔အျပင္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားကာလက အယ္လ္ေဘးနီးယား၊ အာေမးနီးယား၊ ဂါနာ၊ ကင္ညာ၊ မေလးရွား၊ မကၠဆီကိုန႔ဲ ဇမ္ဘီယာတို႔ပါပဲ။ အဲဒီ ႏိုင္ငံေရး စနစ္ပုံစံေတြကို ပညာရွင္ေတြက တစိတ္တပိုင္း ဒါမွမဟုတ္ “အားေပ်ာ့” ဒီမိုကေရစီပုံစံေတြအျဖစ္ ဝိၿဂိဳဟ္ ျပဳၾကေပမယ့္ သူတို႔ဟာ “အားေပ်ာ့” အာဏာရွင္စနစ္လို႔ သုံးႏႈန္းရင္ ပိုေကာင္းပါလိမ့္မယ္။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ကို ဒီမိုကေရစီနဲ႔ေရာ အာဏာရွင္စစ္စစ္ စနစ္ေတြကပါ ခဲြထုတ္ၾကည့္ဖို႔ လိုအပ္မယ္ ေခတ္သစ္ ဒီမိုကေရစီစနစ္တိုင္းဟာ အနိမ့္ဆုံး လိုအပ္ခ်က္ ၄ ရပ္စလုံးနဲ႔ေတာ့ ကိုက္ညီၾကတာပဲ။ (၁) အားလုံး ပါဝင္ႏိုင္တဲ့၊ လြတ္လပ္ၿပီးတရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ ကေနတဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးန႔ဲ ဥပေဒျပဳေရး လုပ္မယ့္သူေတြကို ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ၾကတယ္။ (၂) အရြယ္ေရာက္ၿပီးသူ အားလုံးနီးပါးဟာ မဲေပးပိုင္ခြင့္ရရွိၾကတယ္။ (၃) ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ရပိုင္ခြင့္ေတြနဲ႔ (စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ အသင္းအပင္း ဖြဲ႕စည္းခြင့္၊ အေရးယူမႈ ကင္းလြတ္စြာနဲ႔ အစိုးရအေပၚ လြတ္လပ္စြာ ေဝဖန္ပိုင္ခြင့္ေတြ အပါအဝင္) အရပ္ဘက္ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ကာကြယ္ေပးထားတယ္။ (၄) ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္လိုက္သူ အားလုံးဟာ စစ္တပ္န႔ဲ ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းရဲ႕ ဝင္ေရာက္ ထိန္းေက်ာင္းမႈမခံရဘဲ အမွန္တကယ္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္အာဏာကို ပိုင္ဆိုင္ၾကတယ္။

တင္းျပည့္က်ပ္ျပည့္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ေတြမွာ တခါတရံ ခုနကေျပာတဲ့ အခ်က္ ၄ ခ်က္အနက္ တခ်က္ခ်က္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ တခ်က္ထက္ မကဘဲျဖစ္ျဖစ္ ခ်ဳိးေဖာက္ေကာင္း ခ်ဳိးေဖာက္မွာျဖစ္ေပမယ့္ အဲဒီလို ခ်ဳိးေဖာက္တာဟာ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ မရွိသလို စနစ္တက် ခ်ဳိးေဖာက္တာလည္း မဟုတ္တဲ့အတြက္ လက္ရိွ အစိုးရအဖဲြ႕ေတြအတြက္ ဒီမိုကေရစီဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈေတြေတာ့ ေပၚလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ တနည္းေျပာရရင္ အဲဒီလို ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြဟာ အစိုးရနဲ႔ အတိုက္အခံၾကားက ကစားကြင္းကိုေတာ့ လုံးဝဥႆုံ ေျပာင္းလဲပစ္လိုက္စရာ မရွိပါဘူး။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ေတြကို ၾကည့္ရင္ေတာ့ အထက္ပါ အခ်က္ေတြကို ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြဟာ ပိုၿပီးေတာ့ အႀကိမ္ေရမ်ားၿပီး ပိုလည္း အေရးတယူ ထားေလာက္တာမို႔ အစိုးရနဲ႔ အတိုက္အခံၾကား ဘက္မညီတ့ဲ ကစားကြင္းကို ျဖစ္ေစတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြေတြကို ပုံမွန္က်င္းပေပးၿပီး မသမာမႈ အႀကီးအက်ယ္မရွိေပမယ့္ အာဏာရအစိုးရေတြဟာ ႏိုင္ငံပိုင္ အရင္းအျမစ္ေတြကို အလြဲသုံးစားလုပ္တာ၊ အတိုက္အခံေတြကို လုံေလာက္တ့ဲ မီဒီယာ ရယူခြင့္မေပးတာ၊ အတိုက္အခံဘက္က ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္မယ့္ သူေတြန႔ဲ သူတို႔ကို ေထာက္ခံသူေတြကို ေႏွာင့္ယွက္တာအျပင္ တခ်ဳိ႕ျဖစ္ရပ္ေတြမွာဆိုရင္ ေရြးေကာက္ပြဲ ရလဒ္ကိုေတာင္ ႀကိဳက္သလိုျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးကိုင္ ထိန္းခ်ဳပ္တာေတြ ရွိပါတယ္။ သတင္းသမားေတြ၊ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႔ အစိုးရကို ေဝဖန္သူေတြအေနနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ ေထာက္လွမ္းျခင္း ခံရမယ္၊ ၿခိမ္းေျခာက္ ခံရမယ္၊ ေႏွာင့္ယွက္ခံရမယ္၊ သို႔မဟုတ္ အဖမ္းခံရမယ္။ အတိုက္အခံပါတီ အဖြဲ႔ဝင္ေတြ အေနနဲ႔လည္း ေထာင္ခ်ခံရတာ၊ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ အေပးခံရတာ၊ ေနာက္ၿပီး အေတြ႕ရနည္းေပမယ့္ အတိုက္ခိုက္ ခံရတာမ်ဳိး အသတ္ခံရတာမ်ဳိးေတြလည္း ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလို လကၡဏာရပ္ေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြကိုေတာ့ ဒီမိုကေရစီလို႔ ေခၚလို႔မရႏိုင္ပါဘူး။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္မ်ိဳးကို မတည္ၿငိမ္တ့ဲ၊ မထိေရာက္တ့ဲ၊ ဒါမွမဟုတ္ ခ်ဳိ႕ယြင္း အားနည္းမႈ ရိွေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီ အေျခခံစံခ်ိန္ေတြ ျပည့္မီတ့ဲ အစိုးရမ်ိဳးနဲ႔ မေရာေထြးသြားဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒီလို အစိုးရေတြက ဂီလာမိုအို ဒြန္နယ္ (Guillermo O’Donnell) ရဲ႕  အသုံးအတိုင္းေျပာရရင္ “ကိုယ္စားလွယ္ ဒီမိုကေရစီ (Delegative democracy)” ေတြပါ။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အဲဒီကိုယ္စားလွယ္ ဒီမိုကေရစီေတြဟာ အိုဒြန္နယ္ အဆိုအရ အလ်ားလိုက္ တာဝန္ခံမႈ (အျပန္အလွန္ ထိန္းေက်ာင္းမႈ) ေရခ်ိန္နိမ့္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အင္အားေကာင္းတဲ့၊ တိုက္႐ိုက္ ဒီမိုကေရစီဆန္တ့ဲ၊ အခါအားေလ်ာ္စြာ အလဲြသုံးစားလုပ္တ့ဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္ကို ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ ဒီလိုဆိုေပမယ့္လည္း အဲဒီလို အစိုးရစနစ္ေတြဟာ ဒီမိုကေရစီရဲ႕  အနိမ့္ဆုံးစံခ်ိန္ သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ ကိုက္ညီေသးတယ္။ ကိုယ္စားလွယ္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြတုန္းက အာဂ်င္တီးနားနဲ႔ ဘရာဇီးႏိုင္ငံေတြ၊ ေနာက္ၿပီး ဖူဂ်ီမိုရီရဲ႕ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ သမၼတအာဏာသိမ္းမႈ မတိုင္ခင္က ပီ႐ူးႏိုင္ငံတို႔မွာ ေတြ႕ရတယ္။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ေတြဟာ ဒီမိုကေရစီ မစစ္ဘူးဆိုရင္ သူတို႔ဟာ အာဏာရွင္လည္း မစစ္ဘူးလို႔ ဆိုရမယ္။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ေတြမွာဆိုရင္ လက္ရိွ အာဏာရထားသူေတြဟာ စံကိုက္ ဒီမိုကေရစီ စည္းမ်ဥ္းေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္တာ၊ ႀကိဳးကိုင္တာရွိေပမယ့္ သူတို႔ကို လုံးဝ ဖယ္ရွားပစ္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ သာမန္ ႐ုပ္ျပအဆင့္ေလာက္အထိ ေလွ်ာ့ခ်ပစ္တာေတာ့ မလုပ္ႏိုင္ၾကဘူး။ ဒီမိုကေရစီ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြကို ေျပာင္က်က် ခ်ဳိးေဖာက္တာမ်ဳိး မလုပ္ႏိုင္ေပမယ့္ (ဥပမာ အတိုက္အခံနဲ႔ မီဒီယာကို ပိတ္ပင္တာ၊ ဖိႏွိပ္တာ) အာဏာလက္ရွိ ရထားသူေတြဟာ လာဘ္ထိုးတာ၊ အဖြဲ႕ဝင္ခိုင္းတာ၊ သိမ္ေမြ႕တဲ့နည္းနဲ႔ ႏွိပ္ကြပ္ပစ္တာ (ဥပမာ – အခြန္ အရာရွိေတြ၊ ခိုင္းတာလုပ္မယ့္ တရားေရးဝန္ထမ္းေတြ၊ တျခားေသာ ႏိုင္ငံေတာ္ လက္ကိုင္အဖြဲ႕ေတြကို သုံးၿပီး “တရားဥပေဒနဲ႔အညီ” ေဝဖန္သူေတြကို ေႏွာင့္ယွက္တာ၊ ႏွိပ္ကြပ္တာ၊ သူတို႔ဆီက ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ရလာေအာင္ ဖိအားေပးတာ) ေတြကို ပိုၿပီး ေတြ႔ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္လို႔ အာဏာ လက္ကိုင္ထားသူေတြဘက္က အေလးသာေနခ့ဲတယ္ ဆိုရင္ေတာင္မွ အဓိပၸာယ္ရိွတ့ဲ ဒီမိုကေရစီက်င့္ထုံးေတြ ရွိေနျခင္းဟာ အတိုက္အခံ အင္အားစုေတြဘက္က ထိေရာက္တဲ့ စိန္ေခၚမႈေတြ ေပးႏိုင္မယ့္ ေနရာေတြကို ဖန္တီးေပးတယ္။ ဒါရဲ႕ ရလဒ္အေနန႔ဲ ဒီမိုကေရစီ က်င့္ထုံးေတြဟာ ဆိုးဆိုးရြားရြား ခ်ဳိ႕ယြင္းေနခ့ဲရင္ေတာင္ အာဏာရွင္ အစိုးရေရာ၊ အတိုက္အခံေတြေရာ အဲဒီ က်င့္ထုံးေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေလးအနက္ထားဖို႔ လိုတယ္။

ဒီသေဘာအရ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ဟာ “႐ုပ္ျပဆန္တ့ဲ” အေရြးေကာက္ခံ အစိုးရစနစ္ (ေရြးေကာက္မႈန႔ဲ ဆိုင္တ့ဲ အေလ့အထေတြ ရွိေနေပမယ့္ အာဏာအတြက္ အမွန္တကယ္ ယွဥ္ၿပိဳင္ၾကတဲ့ အေနအထား မထြက္ေပၚတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ဥပမာ – အီဂ်စ္၊ စင္ကာပူန႔ဲ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ ကာလက ဥဇဘက္ကစၥတန္) ေတြန႔ဲ မတူဘဲ သိသိသာသာ ကဲြတယ္ဆိုတာ ေပၚလြင္တယ္။
အဲဒီလို ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ဳိးကို “ဒီမိုကေရစီ အတု”၊ “အရိပ္အေယာင္ ဒီမိုကေရစီ”၊ “ေရြးေကာက္ပြဲရွိတဲ့ အာဏာရွင္” အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ဳိးလို႔ ေခၚေဝၚ သုံးစြဲၾကတာရွိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ အျမင္မွာေတာ့ အဲဒါေတြဟာ တင္းျပည့္က်ပ္ျပည့္ အာဏာရွင္စနစ္ ျဖစ္ရပ္ သာဓကေတြပဲ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီလို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ဳိးန႔ဲ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ အၾကားမွာ မ်ဥ္းေၾကာင္းဆဲြျပဖို႔ခက္တယ္။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈမရိွတ့ဲ ေရြးေကာက္ပြဲ အေလ့အထ ေတြဟာလည္း တေန႔မွာ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ ရွိလာႏိုင္တယ္ (မကၠဆီကိုႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ခဲ့သလိုမ်ဳိး)။ ဒီေနရာမွာ အတိုက္အခံေတြ အာဏာရယူႏိုင္ဖို႔ လမ္းေၾကာင္းေတြကို ဒီမိုကေရစီ အင္စတီက်ဳးရွင္းေတြက ဖန္တီးေပးႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ဳိးနဲ႔ လက္ရိွ အာဏာရ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္း တရားဝင္ေနေစဖို႔ သက္သက္အတြက္သာ ဒီမိုကေရစီစည္းစနစ္ေတြ က်င့္သုံးတ့ဲ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ဳိးကို မေရာေထြးဖို႔ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။

ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ကေတာ့ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္မ်ဳိးကို တျခားတျခားေသာ စပ္က်ားႏိုင္ငံေရး စနစ္ေတြန႔ဲ မတူတာကို ျမင္ေအာင္ၾကည့္ဖို႔ို လိုပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြကို ၾကည့္ရင္ အာဏာရွင္နဲ႔ ဒီမိုကေရစီ သြင္ျပင္ လကၡဏာေတြကို ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေရာေႏွာထားႏိုင္ပါတယ္။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ ဆိုတာဟာ အဲဒီလို ႏိုင္ငံေရးစနစ္ ပုံစံေတြ အားလုံးန႔ဲ အက်ဳံးဝင္တ့ဲစနစ္မ်ဳိးလို႔ မ႐ႈျမင္သင့္ပါဘူး။ တျခားေသာ စပ္က်ားႏိုင္ငံေရး စနစ္အမ်ဳိးအစားေတြမွာ “ဖယ္ထုတ္တဲ့ သမၼတ ႏိုင္ငံေတြ (Exclusive Republics)” (အားေကာင္းတ့ဲ ဒီမိုကေရစီ အေလ့အထေတြ ရွိေပမယ့္ ႏိုင္ငံသား ဥပေဒ အေပၚ သိပ္တင္းက်ပ္တ့ဲ ႏိုင္ငံေရး စနစ္မ်ဳိး) န႔ဲ “ေစာင့္ေရွာက္ခံ” ဒါမွမဟုတ္ “လမ္းညႊန္” ဒီမိုကေရစီ (ဒီမိုကေရစီမဆန္တဲ့ အစုအဖြဲ႕ေတြျဖစ္တဲ့ စစ္တပ္လို၊ ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္လို ပုဂိၢဳလ္ေတြက ဗီတိုအာဏာ ကိုင္စြဲထားတ့ဲ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ ႏိုင္ငံေရးစနစ္) မ်ဳိးေတြ ပါဝင္ပါတယ္။

ဒီမိုကေရစီနည္းက် ယွဥ္ၿပိဳင္မႈဆိုင္ရာ က႑ေလးရပ္
ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေရး စနစ္ေတြမွာ ပီျပင္တ့ဲ ဒီမိုကေရစီက်င့္ထုံးေတြ တည္တံ့ခိုင္ၿမဲတ့ဲအတြက္ အတိုက္အခံ အင္အားစုေတြဟာ အမိန္႔အာဏာက်င့္သုံးတ့ဲ အာဏာရ အစိုးရေတြကို အခ်ိန္ကာလတခု ေရာက္တိုင္း ပုံမွန္ စိန္ေခၚႏိုင္တာ၊ အားနည္းေအာင္ လုပ္ႏိုင္တာ၊ ရံဖန္ရံခါ အႏိုင္ပါယူႏိုင္တာမ်ဳိး လုပ္ႏိုင္တဲ့ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈဆိုင္ရာ က႑နယ္ပယ္ေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာမွ အေရးပါတဲ့ က႑ေလးရပ္ကေတာ့ (၁) ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ဆိုင္တဲ့က႑၊ (၂) ဥပေဒျပဳေရးက႑၊ (၃) တရားစီရင္ေရးက႑န႔ဲ (၄) သတင္းမီဒီယာ က႑တို႔ပဲျဖစ္တယ္။

(၁) ေရြးေကာက္ပြဲက႑
ပထမဆုံးန႔ဲ အေရးအႀကီးဆုံး က႑ပျဲဖစ္ပါတယ္။ အာဏာရွင္ဆန္တ့ဲ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြမွာဆိုရင္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြလုံးဝ မရိွတာလည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္၊ ရွိေသာ္လည္း အႀကိတ္အနယ္ မယွဥ္ၿပိဳင္ၾကတာလည္း ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္ေရာက္ ယွဥ္ၿပိဳင္တဲ့စနစ္ဟာ က်ဴးဘားတို႔၊ တ႐ုတ္တို႔မွာလိုမ်ဳိး ဥပေဒအရကို မရိွတာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္ႏိုင္သလို ကာဇက္စတန္န႔ဲ ဥဇဘက္ကစၥတန္တို႔မွာလိုမ်ဳိး လက္ေတြ႔သေဘာအရ ရွိမေနတာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒုတိယ တမ်ဳိးမွာဆိုရင္ အတိုက္အခံပါတီေတြကို အႀကီးအက်ယ္ ပိတ္ပင္ထားမယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္လို႔မရေအာင္ ညစ္ထားမယ္၊ အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုလည္း ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်ထားမယ္ ဆိုတာမ်ဳိးေတြ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါ့အျပင္ သီးျခား လြတ္လပ္တဲ့ ဒါမွမဟုတ္ ျပင္ပက ေလ့လာသူေတြ လာေရာက္ၿပီး မဲေရတြက္မႈ ရလဒ္ေတြကို အၿပိဳင္အားျဖင့္ စစ္ေဆးမႈကို တားျမစ္ထားတဲ့အတြက္ မဲခိုးမႈျဖစ္ဖို႔ အခြင့္အလမ္း အႀကီးအက်ယ္ ရေစပါတယ္။

ရလဒ္ကေတာ့ အတိုက္အခံ အင္အားစုေတြဟာ လက္ရွိ အာဏာရထားသူေတြအတြက္ မႈေလာက္တ့ဲ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ၿပီးေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြေတြဟာ ဘယ္လို ရည္ရြယ္ခ်က္န႔ဲပဲ က်င္းပက်င္းပ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ မျပင္းထန္ေတာ့ဘူး။ ဒါေၾကာင့္လည္း ကာဇက္စတန္ သမၼတ ႏူရ္စူလ္တန္ နာဇာဘာယက္ဗ္ဟာ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းန႔ဲ ျပန္လည္ အေရြးခံရတယ္။ ဥဇဘက္ ကစၥတန္မွာ သမၼတ အစၥလမ္ ကာရီေမာ့ဗ္ ဟာလည္း ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ၉၂ ရာခိုင္ ႏႈန္းေသာမဲနဲ႔  ျပန္လည္ အႏိုင္ရရိွခ့ဲျပန္တယ္ (သမၼတကို မဲအေရအတြက္ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္န႔ဲ ျပန္လည္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္တ့ဲ ႏိုင္ငံေရး စနစ္ေတြဟာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ မျပင္းထန္ဘူးလို႔ လက္ေတြ႕ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ကိုးကားၿပီး ေယဘုယ် ေျပာဆိုၾကပါတယ္)။ ဒီလိုျဖစ္ရပ္မ်ဳိးကိုၾကည့္ရင္ သမၼတ ေသသြားတာ၊ ဒါမွမဟုတ္ သူ႔ကိုအၾကမ္းနည္းနဲ႔  ျဖဳတ္ခ်တာကသာလွ်င္ ေရြးေကာက္ပဲြကတဆင့္ ျဖဳတ္ခ်တာထက္ ပိုၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ေျခရိွတယ္လို႔ ႐ႈျမင္ေလ့ရိွၾကတယ္။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ေတြမွာ မတူတာတခုက ေရြးေကာက္ပဲြေတြမွာ အႀကိတ္အနယ္ ပီပီျပင္ျပင္ ယွဥ္ၿပိဳင္ၾကတာပဲ။ ေရြးေကာက္ပြဲ လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္ဆင့္ကို ၾကည့္ရင္ ႏိုင္ငံရဲ႕အာဏာကို အလြဲသုံးစားလုပ္တာ၊ မီဒီယာက ဘက္လိုက္ေပးတာ၊ (မၾကာခဏဆိုသလို အၾကမ္းဖက္ၿပီး) အတုိက္အခံဘက္က ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္သူေတြနဲ႔ တက္ႂကြ လႈပ္ရွားသူေတြကို ေႏွာင့္ယွက္တာ၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အပိုင္းမွာ အားလုံး အတိုင္းအတာနဲ႔ ကင္းမဲ့ေနတာ စတဲ့ လကၡဏာရပ္ေတြ ရွိေနႏိုင္ေပမယ့္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို ပုံမွန္ အပိုင္းအျခားနဲ႔ က်င္းပတယ္၊ အၿပိဳင္အဆိုင္ရိွတယ္ (အဓိက အတိုက္အခံ ပါတီေတြန႔ဲ ေရြးေကာက္ခံသူေတြ ဝင္ၿပိဳင္ေလ့ရွိတယ္)၊ မသမာမႈလုပ္တာ အႀကီးအက်ယ္ေတာ့ မရွိဘူး။ ျဖစ္ရပ္ အမ်ားအျပားမွာေတာ့ ႏိုင္ငံတကာက ေလ့လာသူေတြ ရွိေနတာ၊ ဒါမွမဟုတ္ မဲေရတြက္မႈအၿပိဳင္ လုပ္ထုံးစနစ္တခု ရွိတာေၾကာင့္ လက္ရွိအာဏာရသူေတြ အေနနဲ႔ ႀကီးႀကီးမားမား မဲခိုးတာမ်ဳိး၊ မဲလိမ္တာမ်ဳိး မလုပ္ႏိုင္ေအာင္ ကန္႔သတ္လိုက္သလိုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါရဲ႕ အက်ဳိးဆက္အေနနဲ႔ကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲက ထြက္လာမယ့္ ရလဒ္ကို မွန္းလို႔ အပိုင္တြက္လို႔ မရႏိုင္ဘူး။ အာဏာကို လက္မလႊတ္ခ်င္တဲ့ အစိုးရအဖြဲ႕ေတြဟာ ဒါကို ေလးေလးနက္နက္ ထည့္ၿပီး စဥ္းကိုစဥ္းစားရတယ္။

သာဓကအေနနဲ႔ ႐ုရွားသမၼတ ေဘာရစ္ ယဲ့လ္ဆင္ဟာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္မွာနဲ႔ ယူကရိန္း သမၼတ လီယိုနစ္ ကုခ်္မာဟာ ၁၉၉၉ မွာ ယခင္ ကြန္ျမဴနစ္ေဟာင္း ပါတီတို႔ရဲ႕  စိန္ေခၚမႈကို ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အႀကီးအက်ယ္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတယ္။ ကိုယ့္အပိုင္မဲေတြ ေသခ်ာေစဖို႔ နည္းလမ္းမ်ဳိးစုံ သုံးခ့ဲေပမယ့္ ကုခ်္မာဟာ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ သမၼတေရြးေကာက္ပဲြ ပထမအေက်ာ့မွာ မဲ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္းန႔ဲ ဒုတိယအေက်ာ့မွာ ၅၆ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ အသီးသီးရခ့ဲတယ္။ ကင္ညာႏိုင္ငံမွာလည္း သက္တမ္းရွည္ အာဏာရွင္ႀကီး ဒင္နီယယ္ အာရပ္မိဳြင္ဟာ ၁၉၉၂ န႔ဲ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ေရြးေကာက္ပဲြေတြမွာ က်န္အတိုက္အခံ မဲေတြထက္ စုစုေပါင္းမွာ အသာမရဘဲ တဦးခ်င္းအေနနဲ႔သာ ပြတ္ကာသီကာ အသာရၿပီး ျပန္အေရြးေကာက္ခံခ့ဲရတယ္။ ဇင္ဘာေဘြမွာ ဆိုရင္လည္း အတိုက္အခံ ပါတီျဖစ္တ့ဲ ဒီမိုကရက္တစ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လႈပ္ရွားမႈပါတီဟာ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ လႊတ္ေတာ္ေရြး ေကာက္ပြဲေတြမွာ အႏိုင္ရလုနီးနီးပဲ။ သာဓက ျဖစ္ရပ္တခ်ဳိ႕မွာ ဥပမာ – ၁၉၉၀ မွာ နီကာရာဂြာ၊ ၁၉၉၁ မွာ ဇမ္ဘီယာ၊ ၁၉၉၄ မွာ မာလာဝီနဲ႔ ယူကရိန္း၊ ၁၉၉၇ မွာ အယ္လ္ေဘးနီးယားနဲ႔ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ဂါနာ စတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ အတိုက္အခံေတြဟာ တည္ဆဲ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြ ဒါမွမဟုတ္ အာဏာရွင္တို႔နဲ႔ ပလဲနံပသင့္တဲ့ ယွဥ္ၿပိဳင္ဖက္ေတြကို လုံးဝ အႏိုင္ရခဲ့တာကို ေတြ႕ရတယ္။

တည္ဆဲ အစိုးရေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ ရလဒ္ေတြကို လိုသလို ႀကိဳးကိုင္ႏိုင္တယ္ ဆိုေပမယ့္ အဲဒီလိုလုပ္ျခင္းဟာ သူတို႔လည္း အခန္႔မသင့္ရင္ ဒုကၡေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ပီ႐ူးမွာ ဖူဂ်ီမိုရီဟာ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ျပန္လည္ အႏိုင္ရရွိေပမယ့္ လအနည္းငယ္ အၾကာမွာေတာ့ အရႈပ္ေတာ္ပုံေတြနဲ႔အတူ ႏုတ္ထြက္ဖို႔ ဖိအားေပးခံရပါတယ္။ အလားတူပဲ မီလိုဆီဗစ္ရဲ႕ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ရလဒ္ေတြကို ကေျပာင္းကျပန္လုပ္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ အက်ပ္အတည္း ျဖစ္လာၿပီး သမၼတလည္း ႏုတ္ထြက္ခဲ့ရတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မသမာမႈ လုပ္တဲ့အတြက္ အစိုးရအဖဲြ႕ အက်ပ္အတည္းျဖစ္တာမ်ဳိး မကၠဆီကိုႏိုင္ငံမွာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္န႔ဲ အာေမးနီးယားႏိုင္ငံမွာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္တို႔မွာ ျဖစ္ခဲ့ဖူးတယ္။

(၂) ဥပေဒျပဳေရးက႑
လုံးဝ တင္းျပည့္က်ပ္ျပည့္ အာဏာရွင္စနစ္ေတြမွာ ဥပေဒျပဳေရးအပိုင္းဟာ လုံးဝမရွိတာ၊ ဒါမွမဟုတ္ အုပ္စိုးထားတဲ့ ပါတီတခုရဲ႕  ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာရိွၿပီး ဥပေဒျပဳေရးန႔ဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္ႏွစ္ခုၾကား ပဋိပကၡဆိုတာ စဥ္းစားစရာေတာင္ မလိုသေလာက္ပါပဲ။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္ စနစ္မ်ဳိးမွာေတာ့ ဥပေဒျပဳေရးအပိုင္းဟာ ယွဥ္ၾကည့္ရင္ေတာ့ အားနည္းေနတာကို ေတြ႕ရေပမယ့္ အတိုက္အခံျပဳမႈ အားလုံးရဲ႕  ဆုံခ်က္ျဖစ္လာတတ္တာကုိ ေတြ႔ရတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ လက္ရွိ အာဏာရအစိုးရအဖြဲ႕မွာ အားေကာင္းတ့ဲ ပါတီမ်ား မပါရင္ အဲဒီ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြတုန္းက ယူကရိန္းမွာေရာ ႐ုရွားမွာပါ ျဖစ္ခ့ဲတာက ကြန္ျမဴနစ္ေဟာင္းႀကီးေတြနဲ႔ လက္ဝဲယိမ္းပါတီေတြ လႊမ္းမိုးထားတ့ဲ ေပကပ္ကပ္ ႏိုင္တ့ဲ ပါလီမန္ေတြကို သမၼတေတြ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတာပါပဲ။ သမၼတ ကုခ်္မာရ႕ဲ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ဥပေဒၾကမ္းဟာ ယူကရိန္းပါလီမန္ရဲ႕ ထပ္ခါထပ္ခါ ပယ္ခ်ခံရတာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ျပင္ဆင္ တည္းျဖတ္တာ ခံရတာမ်ဳိး ႀကံဳခဲ့ရၿပီး ၂၀၀၀-၂၀၀၁ ခုႏွစ္မွာဆိုရင္လည္း မပူးေပါင္းရင္ “လိုအပ္တ့ဲ” အေရးယူ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ဳိး လုပ္မယ္ဆိုတ့ဲ သမၼတ ကုခ်္မာရဲ႕  ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ရိွခ့ဲေပမယ့္ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္ရဲ႕ အာဏာကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔အတြက္ လူထုဆႏၵခံယူပြဲလုပ္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းတဲ့ သမၼတ ကုခ်္မာရဲ႕ အားထုတ္မႈကို ပါလီမန္က ပိတ္ဆို႔ထားႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ (ပီ႐ူးမွာ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္န႔ဲ ႐ုရွားမွာ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တို႔မွာလိုမ်ဳိး) လႊတ္ေတာ္ကို ေက်ာ္ျဖတ္ဖို႔ ဒါမွမဟုတ္ ဖ်က္သိမ္းဖို႔ လက္ရွိအာဏာရ အစိုးရေတြက ႀကိဳးပမ္းေကာင္း ႀကိဳးပမ္း ႏိုင္ေပမယ့္လည္း အဲဒီလိုလုပ္တာဟာ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ႏိုင္ငံတကာနယ္ကို ေရာက္သြားရင္ သိပ္ကို ဒဏ္ခံရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဖူဂ်ီမိုရီေရာ ယဲ့လ္ဆင္ေရာ သူတို႔ရဲ႕ “ကိုယ့္ဟာကိုယ္ အာဏာသိမ္းမႈ” ေနာက္ပိုင္း ၃ ႏွစ္အတြင္းမွာပဲ လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပြဲ အသစ္ေတြ ျပန္က်င္းပေပးခဲ့ရၿပီး ယ့ဲလ္ဆင္ဟာလည္း ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ အာဏာသိမ္းမႈေနာက္ပိုင္း ေပၚလာတ့ဲ ပါလီမန္ရဲ႕ ဆန္႔က်င္မႈန႔ဲ ရင္ဆိုင္ခ့ဲရျပန္တယ္။
လက္ရွိ အာဏာရအစိုးရဟာ လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာ ေနရာအမ်ားစု ရယူထားႏိုင္တဲ့ ျဖစ္ရပ္မ်ဳိးမွာေတာင္မွ အတိုက္အခံ
အင္အားစုေတြအတြက္ လႊတ္ေတာ္ဟာ စည္းေဝးဖို႔၊ တခုခုကို စည္း႐ုံးလုပ္ေဆာင္ဖို႔နဲ႔ (မီဒီယာက လြတ္လပ္ရင္ လြတ္လပ္ သေလာက္) အစိုးရကို ေဝဖန္ဖို႔အတြက္ စင္ျမင့္တခုျဖစ္တယ္။ ပီ႐ူးမွာဆိုရင္ ၁၉၉၅ နဲ႔ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ အၾကားမွာ အတိုက္အခံ ပါတီေတြ အေနနဲ႔ ဥပေဒျပဳေရးအပိုင္းေတြမွာ မလႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့ေပမယ့္ ဖူဂ်ီမိုရီကို ဆန္႔က်င္တဲ့ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕အျမင္ေတြကို ျပည္သူလူထု သိေစဖို႔အတြက္ ကြန္ဂရက္ နဲ႔ သတင္းမီဒီယာကို အသုံးခ်ခဲ့တယ္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလမွာ ယူကရိန္းမွာ အတိုက္အခံ ဒုတိယ ေခါင္းေဆာင္ အလက္ဇႏၵား မိုေရာ့ဇ္ဟာ ပါလီမန္ကို အသုံးခ်ၿပီး သမၼတကို လူသတ္မႈနဲ႔ စြပ္စြဲတယ္။ သမၼတ ဒုကၡေရာက္သြားေစႏိုင္မယ့္ တိပ္ေခြေတြကို သတင္းဌာနေတြဆီ ျဖန္႔ခ်ီခ့ဲတယ္။

(၃) တရားစီရင္ေရးက႑
ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္မွာဆိုရင္ အစိုးရေတြဟာ တရားစီရင္ေရးကို သူတို႔ခါးပိုက္ထဲ ထည့္ထားဖို႔ အသည္းအသန္ ႀကိဳးစားၾကတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ တရားေရးဝန္ထမ္းေတြကို စြပ္စြဲျပစ္တင္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီထက္ သိမ္ေမြ႕တဲ့ နည္းျဖစ္တဲ့လာဘ္ထိုးတာ၊ အတင္းအက်ပ္ ဖိအားေပးတာန႔ဲ ကိုယ့္ဘက္ကို အတင္းဆဲြထည့္တာမ်ဳိးေတြ သုံးၿပီး လုပ္ေလ့ရိွတယ္။ သာဓက တခုအေနနဲ႔ ပီ႐ူးမွာ တရား႐ုံးခ်ဳပ္ တရားသူႀကီး အခ်ဳိ႕  အပါအဝင္ တရားသူႀကီး မနည္းမေနာဟာ ဖူဂ်ီမိုရီရဲ႕ ေထာက္လွမ္းေရး အႀကီးအကဲျဖစ္တ့ဲ ဗလာဒီမီ႐ို မြန္တက္စီႏို႔ တည္ေဆာက္ထားတ့ဲ သူေကာင္းျပဳမႈ၊ အက်င့္ပ်က္မႈ၊ ေငြညႇစ္မႈစတာေတြပါတ့ဲ ကြန္ရက္ႀကီးထဲမွာ ၿငိစြန္းေနခဲ့ၾကတယ္။ ႐ုရွားမွာ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ တရား႐ုံးက ပါလီမန္ကို အေျခခံဥပေဒနဲ႔ မညီေၾကာင္း၊ ယဲ့လ္ဆင္ရဲ႕ ေၾကညာခ်က္ဟာ အေျခခံဥပေဒနဲ႔ မညီေၾကာင္း ေၾကညာေတာ့ ယ့ဲလ္ဆင္က အဲဒီတရား႐ုံးရဲ႕ ဖုန္းလိုင္းေတြကို ျဖတ္ေတာက္ပစ္ၿပီး တရား႐ုံးရဲ႕လုံၿခံဳေရး အေစာင့္အေရွာက္ေတြကိုလည္း ေခၚေဆာင္ သြားေစခဲ့တယ္။

ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္အခ်ဳိ႕မွာ အစိုးရအဖြဲ႕ေတြဟာ ၿခိမ္းေျခာက္တာ၊ အၾကမ္းဖက္တာ စတဲ့ နည္းေတြကို သုံးေလ့ရိွတယ္။ ဇင္ဘာေဘြမွာဆိုရင္ မူဂါဘီအစိုးရရဲ႕ ေျမယာျဖန္႔ျဖဴးေရးမူဝါဒ တစိတ္တေဒသအရ လူျဖဴေတြပိုင္တ့ဲ လယ္ယာေျမေတြကို သိမ္းဆည္းျခင္းဟာ တရားမဝင္ဘူးလို႔ တရား႐ုံးခ်ဳပ္က ဆုံးျဖတ္ေတာ့ လြတ္လပ္တ့ဲ တရားသူႀကီးေတြဟာ အစိုးရ ဘက္ကိုယိမ္းတ့ဲ “စစ္ျပန္ႀကီးမ်ား” ဆီကေန အၾကမ္းဖက္ခံရမယ္ဆိုတ့ဲ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ လိွမ့္ၿပီး ရရိွခဲ့တယ္။ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ အန္ေထာ္နီ ဂူေဘ အပါအဝင္ တရားသူႀကီး ၄ ဦးဟာ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မွာ ေစာစီးစြာ အနားယူဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ရၿပီး သူတို႔ေနရာမွာ အစိုးရန႔ဲ ပိုနီးစပ္တ့ဲ တရားသူႀကီးေတြကို အစားထိုးခ့ဲတယ္။

လြတ္လပ္ၿပီး ပုံစံတက်ရိွတ့ဲ တရားစီရင္ေရး က႑ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဲ႕  အျပည့္အစုံ မဟုတ္တ့ဲ ထိန္းခ်ဳပ္မႈန႔ဲ ေပါင္းစပ္ လိုက္တာဟာ အမ်ားမိုးခါးေရေသာက္လို႔ လိုက္မေသာက္တတ္တ့ဲ တရားသူႀကီးေတြကို အခြင့္အလမ္းတခု ေပးပါတယ္။ သာဓက အေနန႔ဲ ယူကရိန္းမွာ သမၼတကုခ်္မာရဲ႕  ဥပေဒျပဳေရးက႑ အာဏာေလွ်ာ့ခ်ေရး လူထုဆႏၵခံယူပြဲဟာ မျဖစ္မေန လိုက္နာရမယ့္ အရာမဟုတ္ဘူး (အမိန္႔အာဏာပါတဲ့အရာ မဟုတ္ဘူး) လို႔ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ခုံ႐ုံးက ဆုံးျဖတ္တယ္။ ဆလိုဗက္ကီးယားမွာ ၁၉၉၄ တုန္းက အေျခခံ ဥပေဒခုံ႐ုံးက ဗလာဒီမီယာ ေမစီယာရဲ႕ အစိုးရ ပါလီမန္မွာ အတိုက္အခံ ေနရာေတြကို ေပးဖို႔ ျငင္းပယ္တာကို တားျမစ္တယ္။ ဆားဘီးယားမွာေတာ့ တရား႐ုံးေတြက ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ အတိုက္အခံေတြရဲ႕ အႏိုင္ကို တရားဝင္ အသိအမွတ္ျပဳေပးခဲ့တယ္။ ခ႐ိုေအးရွားမွာ သမၼတ တူဂ်္မန္ဟာ စပိန္ရဲ႕ ဖရန္စစၥကို ဖရန္ကို ကို ေလးစား အားက်ေနသူ ျဖစ္တယ္လို႔ မဟုတ္မတရား စြပ္စြဲေရးသားတယ္လို႔ တရားစြဲခံရတ့ဲ အတိုက္အခံ အပတ္စဥ္ထုတ္ သတင္းစာ တေစာင္ကို တရား႐ုံးေတြက တရားေသ လႊတ္ေပးခဲ့တယ္။ ထို႔အတူပဲ မေလးရွားမွာလည္း ၂၀၀၁ ခုႏွစ္တုန္းက အထက္ တရား႐ုံး တရားသူႀကီးတဦးဟာ အစိုးရရဲ႕ ျပည္တြင္း လုံၿခံဳေရး အက္ဥပေဒအရ ေထာင္ခ်ခံခဲ့ရတ့ဲ အစိုးရနဲ႔ အျမင္ မတူသူ ႏွစ္ဦးကို လႊတ္ေပးခ့ဲၿပီး အဲဒီလိုမ်ဳိး ျပင္းထန္လြန္းတ့ဲ ဥပေဒလိုအပ္သလား ဆိုၿပီးေတာ့လည္း လူသိရွင္ၾကား ေမးခြန္း ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။

ၿပိဳင္ဆိုင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္အစိုးရေတြဟာ သူတို႔ဘက္ကို နစ္နာေစမယ့္ စီရင္ခ်က္မ်ဳိးခ်တ့ဲ တရားသူႀကီးေတြကို အျပစ္ ေပးေကာင္းေပးႏိုင္ေပမယ့္ အဲဒီလိုလုပ္ျခင္းျဖင့္ ျပည္တြင္းမွာေရာ ႏိုင္ငံတကာမွာပါ သူတို႔ရဲ႕ တရားဝင္မႈကို အႀကီးအက်ယ္
ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ သာဓကအေနန႔ဲ ပီ႐ူးႏိုင္ငံမွာ ဖူဂ်ီမိုရီရဲ႕ တတိယ သမၼတသက္တမ္း ထမ္းေဆာင္ႏိုင္ေရး အေျခခံ ဥပေဒန႔ဲ မညီတ့ဲႀကိဳးပမ္းမႈကို အေျခခံ ဥပေဒဆိုင္ရာခုံ႐ုံးက ၁၉၉၇ ခုႏွစ္မွာ ပိတ္ဆို႔လိုက္တ့ဲေနာက္မွာ ဖူဂ်ီမိုရီကို လိုလားတ့ဲ ကြန္ဂရက္ဟာ အဲဒီခုံ႐ုံးအဖြဲ႕ဝင္ ၃ ဦးကို ထုတ္ပယ္ပစ္လိုက္တယ္။
အဲဒီလုပ္ရပ္ဟာ ျပည္တြင္းမွာေရာ ႏိုင္ငံတကာမွာပါ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ခံလိုက္ရတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ ၃ ႏွစ္ၾကာတဲ့အထိ အဲဒီျဖစ္ရပ္ဟာ အစိုးရကို လက္ညိဳးထိုးစရာ အျပစ္ႀကီးတခုအျဖစ္ ရိွေနခဲ့တယ္။

(၄) သတင္းမီဒီယာက႑
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ေတာ့ သတင္းမီဒီယာဟာ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ေတြမွာေတာ့ အစိုးရန႔ဲ အႀကီးအက်ယ္ အျမင္ကဲြလဲြရာ အေရးပါတ့ဲ အဝန္းအဝိုင္းတခုပါပဲ။ လုံးဝ တင္းျပည့္က်ပ္ျပည့္ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ သတင္း မီဒီယာဆိုတာဟာ ရာႏႈန္းျပည့္ ႏိုင္ငံပိုင္ျဖစ္မယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဆင္ဆာအျဖတ္ၾကမ္းမယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ စနစ္တက်နဲ႔ ဖိႏွိပ္ထားမယ္။ ႐ုပ္သံနဲ႔ ေရဒီယိုဌာနေတြကို အစိုးရန႔ဲ သူ႔န႔ဲ ပလဲနံပ သင့္သူေတြက ထိန္းခ်ဳပ္ထားမယ္။ နာမည္ႀကီး လြတ္လပ္တ့ဲ သတင္းစာေတြန႔ဲ မဂၢဇင္းေတြကို ဥပေဒျပ႒ာန္းၿပီး ပိတ္ပင္တားဆီးထားမယ္ (ဥပမာ – က်ဴးဘား) ဒါမွမဟုတ္ ေဘာင္ထဲကေန ရွင္းလင္း ဖယ္ရွားထားမယ္ (ဥပမာ – ဥဇဘက္ကစၥတန္ နဲ႔ တာ့ခ္မင္နစၥတန္)။ အစိုးရကို အမ်က္ေတာ္ ရွေအာင္ လုပ္တဲ့ သတင္းသမားဆို ဖမ္းတာဆီးတာ၊ နယ္ႏွင္ဒဏ္ေပးတာအျပင္ ကုန္ကုန္ ေျပာရရင္ လုပ္ႀကံ သတ္ျဖတ္ပစ္တာ အထိ ခံရႏိုင္ေျခရွိတယ္။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာကေတာ့ သီးျခားရပ္တည္တဲ့ သတင္းဌာနaတြဟာ တရားဝင္ တည္ရွိ႐ုံတင္မက ၾသဇာလည္း ေညာင္းတယ္။ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြအေပၚ မၾကာခဏ ၿခိမ္းေျခာက္တာ၊ တိုက္ခိုက္တာမ်ဳိး ရွိေသာ္ျငားလည္း သတင္းသမားေတြဟာ အဓိက အတိုက္အခံေတြအျဖစ္ ေပၚထြက္လာေလ့ရွိတယ္။ ပီ႐ူးႏိုင္ငံမွာ သီးျခားလြတ္လပ္တ့ဲ သတင္းစာေတြျဖစ္တဲ့ လာရီပတ္ဗလစ္ကာ န႔ဲ အယ္လ္ ကြန္မာစီယို၊ အပတ္စဥ္ထုတ္ မဂၢဇင္းေတြျဖစ္တ့ဲ စီ န႔ဲေကာ္ေရးတပ္စ္ တို႔ဟာဆိုရင္ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြ တေလွ်ာက္လုံး လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ ေရးသား ထုတ္ေဝခဲ့ၾကတယ္။ ယူကရိန္းကိုၾကည့္ရင္လည္း ဇာကာလိုေနဒါလီ၊ ဒင္၊ ဗီခ်ာနီဗစၥတီ စတဲ့သတင္းစာေတြဟာ ကုခ်္မာ အစိုးရအေပၚ မတူတဲ့ သီးျခားအျမင္ေတြကို အေလးေပးေဖာ္ျပရာ ရင္းျမစ္ေတြျဖစ္တယ္။

သီးျခားလြတ္လပ္တ့ဲ သတင္းဌာနေတြဟာ အစိုးရရဲ႕ မဟုတ္မတရား လုပ္မႈေတြကို စုံစမ္းေထာက္လွမ္း ေဖာ္ထုတ္ၿပီး လူသိေအာင္ ဖြင့္ခ်သူဆိုတ့ဲ “ေစာင့္ၾကည့္သူ” ေနရာကို ယူထားသူေတြျဖစ္တယ္။ ပီ႐ူးမွာဆိုရင္ မီဒီယာဟာ ၁၉၉၂ ခုႏွစ္ လာကန္တူတာ တကၠသိုလ္မွာ ေက်ာင္းသားေတြကို သတ္ျဖတ္မႈ၊ ဖူဂ်ီမိုရီရဲ႕ ပါတီ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တ့ဲ လက္မွတ္ အေရအတြက္ကို လိမ္ညာၿပီး ပြားယူမႈ စတ့ဲ အစိုးရရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြကို ဖြင့္ထုတ္ခ်ခ့ဲတယ္။ ႐ုရွားမွာဆိုရင္လည္း ဗလာဒီမီယာ ဂူစင္စကီးရဲ႕ အင္ဒီပင္းဒင့္တီဗီ ဟာဆိုရင္ အထူးသျဖင့္ ေခ်ခ်င္းညာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ယဲ့လ္ဆင္အစိုးရရဲ႕  လုပ္ေဆာင္မႈ ေတြအေပၚ အဓိက ေဝဖန္သူျဖစ္တယ္။ ဇင္ဘာေဘြမွာဆိုရင္ ေဒးလီးနယူးစ္ဟာ မူဂါဘီ အစိုးရရဲ႕ က်ဴးလြန္မႈေတြကို ဖြင့္ထုတ္ခ်ျပရာ အဓိက သတင္းစာျဖစ္တယ္။ မီဒီယာေတြဟာ အတိုက္အခံ အင္အားစုေတြအတြက္ ဆိုရင္လည္း သူတို႔ရဲ႕ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရး လက္နက္ျဖစ္တယ္။ ဆာဘီးယားမွာဆိုရင္ ဘဲလ္ဂရိတ္ ေရဒီယိုသတင္းဌာန ဘီ-၉၂ ဟာ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္း သမၼတ မီလိုဆီဗစ္ကို အဓိက အတိုက္အခံျပဳခဲ့တဲ့ ဌာနျဖစ္တယ္။ ၁၉၈၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြအတြင္း ပနားမားန႔ဲ နီကာရာဂြာ တို႔မွာ အတိုက္အခံေတြကို အဓိက ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳေပးခဲ့တာလည္း သတင္းစာေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ေတြမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းဟာ ေလာင္းရိပ္လြတ္တ့ဲ သတင္းမီဒီယာေတြကို တက္တက္ ၾကြၾကြန႔ဲ ႏိွပ္ကြပ္ေလ့ရွိတယ္။ ႏွိပ္ကြပ္ရာမွာလည္း အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းက လူေတြသုံးတဲ့ နည္းလမ္းေတြထက္ ပိုၿပီး ႏူးညံ့သိမ္ေမြ႔တဲ့ နည္းေတြကို သုံးေလ့ရိွတယ္။ အဲဒီနည္းေတြထဲမွာ လာဘ္ထိုးတာ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ေၾကာ္ျငာ ဘတ္ဂ်က္ကို သီးသန္႔ ေရြးခ်ယ္ၿပီး ဖယ္ထားတာ၊ သတင္းဌာနေတြက တင္ရွိေနတဲ့ ေႂကြးၿမီေတြနဲ႔ အခြန္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ ႀကိဳးကိုင္ထားတာ၊ စေတာ့ရွင္ေတြ အခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ ျပႆနာျဖစ္ေအာင္ မီးေမႊးေပးတာ၊ သီးျခား လြတ္လပ္ၿပီး အတိုက္အခံျဖစ္တဲ့ သတင္းသမားေတြကို ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔အတြက္ တင္းက်ပ္တဲ့ ဥပေဒေတြ စတာေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ ႐ုရွားမွာဆိုရင္ အင္ဒီပင္းဒင့္တီဗီရဲ႕  ဂတ္ဇ္ပရြမ္ဂတ္စ္ ကုမၸဏီဆီမွာ တင္ေနတဲ့ အေႂကြးေတြကို အသုံးခ်ၿပီး အစိုးရက သူနဲ႔ ပလဲနံပသင့္တ့ဲ သူေတြလက္ထဲ ေရာက္သြားေအာင္ လုပ္တယ္။

ပီ႐ူးမွာဆိုရင္ ဖူဂ်ီမိုရီက လာဘ္ထိုးတာန႔ဲ ဥပေဒေၾကာင္းအရ မ႐ိုးေျဖာင့္တ့ဲ နည္းလမ္းေတြကို ေပါင္းစပ္ၿပီး တိုင္းျပည္ရဲ႕ ပုဂၢလိကပိုင္ ႐ုပ္သံ သတင္းဌာနေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ဥပမာ – Channel 2 ရဲ႕ ပိုင္ရွင္ ဘာ႐ုအိဗ္ခ်ာရဲ႕ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈကို ျပန္လည္ ႐ုပ္သိမ္းတာမ်ဳိး။ အစိုးရေတြ အေနန႔ဲ သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့ သတင္းစားေတြကို “တရားမဝင္” ေႏွာင့္ယွက္ဖို႔၊ ဒါမွမဟုတ္ ႏိွပ္ကြပ္ဖို႔အတြက္ အသေရဖ်က္မႈ ဥပေဒေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အသုံးခ်တယ္။ ဂါနာႏိုင္ငံမွာ ဂါနာသတင္းစာ အယ္ဒီတာေတြနဲ႔ ေကာ္လံစား ေဆာင္းပါးရွင္ေတြေတြကို ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ေထာင္ခ်ဖို႔ အတြက္ ကိုလိုနီေခတ္က ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ အသေရဖ်က္မႈ ဥပေဒပုဒ္မေတြကို ဂ်ယ္ရီေရာလင္း အစိုးရက အသုံးျပဳခဲ့တယ္။ ခ႐ိုေအးရွားမွာဆိုရင္ Open Society Institute ရဲ႕ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာအရ သတင္းစာေတြဟာ အသေရ ဖ်က္မႈေပါင္း ၂၃၀ နဲ႔ တရားအစြဲ ခံခဲ့ရတယ္။ အလားတူပဲ အာေမးနီးယား အစိုးရကလည္း တိုင္းျပည္ရဲ႕ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ေနာက္ပိုင္း သတင္းစာေတြရဲ႕ ေဝဖန္မႈေတြ ၿငိမ္သက္သြားေအာင္ အသေရဖ်က္မႈ ပုဒ္မေတြကို ေကာင္းေကာင္း အသုံးခ်ခဲ့ရတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာ မီဒီယာကို ဖိႏိွပ္တာဟာ အစိုးရအဖဲြ႕ေတြအတြက္ အႏၲရာယ္ မ်ားႏိုင္တယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္တုန္းက ခ႐ိုေအးရွားမွာ တုဂ်္မန္အစိုးရဟာ ေရဒီယို ၁၀၁ (Radio 101) ရဲ႕ လိုင္စင္ကို ျပန္႐ုပ္သိမ္းလိုက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ လူထုက အႀကီးအက်ယ္ ဆႏၵျပၾကတာေၾကာင့္ အတိုက္အခံ ဘက္မွာလည္း လႈပ္လႈပ္ရွားရွားျဖစ္ၿပီး အာဏာရ ပါတီလည္း ခဏတျဖဳတ္ ႏွစ္ျခမ္း ကြဲခဲ့ရတယ္။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္တုန္းကလည္း ယူကရိန္းမွာ သမၼတ ကုခ်္မာဟာ အတိုက္အခံ သတင္းေထာက္ တေယာက္ကို ေဖ်ာင္ပစ္ခဲ့တယ္ဆိုတ့ဲ စြပ္စြဲခ်က္ေတြ ထြက္ေပၚလာၿပီးတ့ဲ ေနာက္ပိုင္း ျပည္တြင္းမွာ ဆႏၵျပမႈေတြန႔ဲ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသလို အေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕  ဝိုင္းၾကဥ္မႈကိုလည္း တစိတ္တပိုင္း ခံခ့ဲရတယ္။ ပီ႐ူးမွာလည္း အစ္ဗ္ခ်ာကို ႏိွပ္ကြပ္ၿပီး နယ္ႏွင္ပစ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းမွာ ဆႏၵျပမႈေတြ အေတာ္ေလးျဖစ္ခ့ဲၿပီး ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ဝိုင္းေဝဖန္စရာ ပစ္မွတ္လည္း ျဖစ္လာခ့ဲတယ္။

သေဘာတရားအရ တင္းမာမႈမ်ား
အာဏာရွင္ အစိုးရအဖြဲ႔ေတြဟာ တိတိပပရိွတ့ဲ ဒီမိုကေရစီ အေဆာက္အအုံေတြန႔ဲ ကာလ အကန္႔အသတ္မရိွ ယွဥ္တဲြ တည္ရိွႏိုင္ပါတယ္။ လက္ရွိ အာဏာရထားသူေတြဟာ အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ႀကီးႀကီးမားမား ခ်ဳိးေဖာက္တာမ်ဳိး၊ တိုင္းသိျပည္သိျဖစ္ေအာင္ လုပ္တာမ်ဳိး မလုပ္သေရြ႕၊ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ေတြကို ပယ္ဖ်က္တာ၊ ခိုးယူတာမ်ဳိး မရွိသေရြ႕ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္စနစ္မွာ အတြင္းထဲရွိေနတ့ဲ ဝိေရာဓိေတြဟာ ထိန္းေက်ာင္းလို႔ ရႏိုင္ေသးတ့ဲ ေဘာင္ထဲမွာပဲ ရိွပါတယ္။ လာဘ္ထိုးတာ၊ အတင္းမဲဆြယ္ စည္း႐ုံးတာ၊ တျခား “ဥပေဒနဲ႔ ညီတ့ဲ” ႏိွပ္ကြပ္မႈ ပုံစံေတြသုံးတာ စတ့ဲနည္းေတြ သုံးၿပီး အစိုးရဟာ အတိုက္အခံေတြရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကို ျပည္တြင္းျပည္ပရဲ႕  အုံန႔ဲက်င္းနဲ႔ ဆန္႔က်င္မႈမ်ဳိး မရိွဘဲ ကန္႔သတ္လို႔ ရႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း လက္ရွိ အာဏာရပါတီ၊ လူပုဂၢိဳလ္ေတြ အာဏာလႊဲေျပာင္း မေပးရေစဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ဒီမိုကေရစီ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြနဲ႔ အာဏာရွင္ဆန္မႈေတြ ယွဥ္တြဲခိုင္းထားတာဟာ မတည္ၿငိမ္မႈ ရင္းျမစ္တခုကို ဖန္တီးေပးလိုက္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ၊ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ေတြ၊ တရား႐ုံးေတြနဲ႔ သီးျခားလြတ္လပ္တ့ဲ မီဒီယာက႑တို႔ဟာ အတိုက္အခံ အင္အားစုေတြဆီကေန အခ်ိန္တခုေရာက္တိုင္း စိန္ေခၚမႈေတြကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ အဲဒီစိန္ေခၚမႈေတြက အာဏာရွင္ ပုဂၢိဳလ္ေတြအတြက္ အေလးအနက္ထားရမယ့္ အက်ဥ္းအက်ပ္ အေျခအေနတခုကို သယ္ေဆာင္လာပါတယ္။
တဖက္ကၾကည့္ရင္ အတိုက္အခံေတြကို ႏွိပ္ကြပ္တာဟာ မေကာင္းတဲ့ သက္ေရာက္မႈမ်ားတယ္၊ အဓိက အေၾကာင္းကေတာ့ အတိုက္အခံေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မႈေတြဟာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းအရလည္း တရားဝင္တယ္၊ ျဖစ္လည္း ျဖစ္သင့္တယ္လို႔ ျပည္တြင္းျပည္ပက လက္ခံထားၾကတယ္။
အျခားတဖက္မွာေတာ့ လက္ရွိ အာဏာရထားသူေတြ အေနနဲ႔ အတိုက္အခံေတြကို ဒီအတိုင္း လႊတ္ေပးလိုက္ျပန္ရင္လည္း သူတို႔ ႐ႈံးသြားႏိုင္ျပန္တယ္။ အဲဒီေတာ့ အခ်ိန္တခုေရာက္တိုင္း ဒီမိုကေရစီ နည္းက် ယွဥ္ၿပိဳင္အႏိုင္ယူမႈေတြ ေပၚေပါက္လာျခင္းဟာ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္စနစ္ရဲ႕ အရင္းမူလလို ျဖစ္ေနတ့ဲ လြန္ဆဲြရျခင္းကို ျဖစ္ေစတယ္။ အာဏာရွင္ အစိုးရအဖဲြ႕ေတြ အေနန႔ဲ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ဝိုင္းက်ဥ္မႈန႔ဲ ျပည္တြင္း ပဋိပကၡေတြ အျဖစ္ခံၿပီး ဒီမိုကေရစီ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို အႀကီးအက်ယ္ ခ်ဳိးေဖာက္မလား၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ႐ႈံးနိမ့္ႏိုင္ေျခ ရွိတာကို ရင္ဆိုင္ၿပီး အတိုက္အခံေတြဘက္က စိန္ေခၚမႈကို ခြင့္ျပဳမလား။ ရလဒ္ကေတာ့ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အက်ပ္အတည္း တမ်ဳိးမဟုတ္တမ်ဳိး ေပၚတာပဲ။ ဥပမာအားျဖင့္ မကၠဆီကိုမွာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ နီကာရာဂြာမွာ ၁၉၉၀၊ ဇမ္ဘီယာမွာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္၊ ႐ုရွားမွာ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္၊ အာေမးနီးယားမွာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္၊ အယ္လ္ေဘးနီးယားမွာ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ ဂါနာ၊ ပီ႐ူး၊ ဆားဘီးယားနဲ႔ ယူကရိန္းတို႔မွာ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ဇမ္ဘီယာမွာ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မွာ ေနာက္တႀကိမ္ အသီးသီး ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံမွာ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ မတ္လ သမၼတ ေရြးေကာက္ပဲြ ကာလတုန္းလည္း အလားတူ အက်ပ္အတည္းမ်ဳိး ျဖစ္မယ့္ ပုံစံမ်ဳိး ေပၚခဲ့ေသးတယ္။

ကင္ညာ၊ မေလးရွား၊ ႐ုရွားန႔ဲ ယူကရိန္းတို႔လို႔ ျဖစ္ရပ္မ်ဳိးေတြမွာေတာ့ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြဟာ မုန္တိုင္းဒဏ္ကို ေဘးမသီ ရန္မခ ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအထဲက ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕မွာ အစိုးရဟာ အျပတ္ ႏွိပ္ကြပ္ပစ္ၿပီး ပိုလို႔ေတာင္ ခံကတုတ္ေတြ တည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့တယ္။ တျခားေသာ ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕ျဖစ္တ့ဲ နီကာရာဂြာ(၁၉၉၀)၊ ဇမ္ဘီယာ (၁၉၉၁)၊ ဂါနာန႔ဲ မကၠဆီကို (၂၀၀၀) တို႔မွာေတာ့ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြဟာ ဆန္႔က်င္ အာခံမႈေတြကို မႏိွမ္နင္းႏိုင္ခ့ဲဘဲ အာဏာကို လက္လႊတ္ခ့ဲရပါတယ္။ ပီ႐ူးန႔ဲ ဆားဘီးယား အပါအဝင္ က်န္တျခား ျဖစ္ရပ္ေတြမွာေတာ့ အစုိးရဟာ ႏွိပ္ကြပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားရင္းနဲ႔ သူကိုယ္တိုင္ မႏိုင္မနင္း ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္လာၿပီး ေနာက္ဆုံး ၿပိဳက်ခ့ဲရတ့ဲ အထိပဲ။

ဒါေပမယ့္လည္း ဒီလို ေနာက္လူ လက္ထဲ အာဏာထည့္ေပးလိုက္ရတာဟာ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းသြားတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျဖစ္ရပ္ အေတာ္မ်ားမ်ား (ခ႐ိုေအးရွား၊ နီကာရာဂြာ၊ ပီ႐ူး၊ ဆလိုဗက္ကီးယား၊ ဆားဘီးယား) မွာ အစိုးရအဖြဲ႕ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္မႈနဲ႔အတူ ဒီမိုကေရစီဘက္ကို ဦးတည္သြားခ့ဲေပမယ့္ အယ္လ္ေဘးနီးယား၊ ဇမ္ဘီယာ၊ ယူကရိန္း၊ ဘယ္လာ႐ုစ္ စတ့ဲ ျဖစ္ရပ္ေတြမွာေတာ့ အသစ္ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္လိုက္တ့ဲ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ သူတို႔ေရွ႕က သြားေလသူေတြ ထက္ေတာင္မွ ပိုၿပီး အာဏာရွင္ လက္ဝါးေစာင္း ပိုထက္ေနေသးတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီေတာ့ကာ အာဏာကို ဆုပ္ကိုင္ထားတဲ့ အထက္တန္းလႊာတစုကို ဖယ္ရွားပစ္လိုက္ျခင္းဟာ စနစ္အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ဖို႔န႔ဲ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းဖို႔ရာ အေရးပါတ့ဲ အခြင့္အလမ္း တခုကို ဖန္တီးေပးလိုက္ေပမယ့္ ဒီလို အေျဖမ်ဳိး ထြက္လာပါလိမ့္မယ္ လို႔ေတာ့ ေသခ်ာတာ မဟုတ္ပါဘူး။
အက်ဥ္းအက်ပ္ ကာလေတြမွာ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္ အစိုးရအဖဲြ႕ေတြ ရွင္သန္ေက်ာ္လႊားႏိုင္မႈန႔ဲ ဆိုင္တ့ဲ သူတို႔ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ အမ်ဳိးမ်ဳိးအေၾကာင္းကို ဒီေဆာင္းပါးမွာ ရွင္းျပႏိုင္မွာ မဟုတ္ေပမယ့္ ပုံစံတခုကေတာ့ ေလ့လာ မွတ္သားထိုက္ပါတယ္။

စစ္ေအးတိုက္ပြဲ ေခတ္လြန္ကာလကို ၾကည့္ရင္ အေနာက္တိုင္းနဲ႔နီးတဲ့ ေဒသေတြ၊ အထူးသျဖင့္ လက္တင္အေမရိကနဲ႔ ဥေရာပ အလယ္ပိုင္းတို႔မွာဆိုရင္ အာဏာကို ကိုင္ထားတဲ့ အစိုးရေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း အဲဒီႏိုင္ငံေတြဟာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ ျဖစ္သြားတာ မ်ားပါတယ္။ သာဓကအေနနဲ႕ ျပရရင္ လက္တင္အေမရိကမွာ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံ ၅ ႏိုင္ငံအနက္ ၄ ႏိုင္ငံ (ဒိုမီနီကန္ ရီပတ္ဗလစ္၊ မကၠဆီကို၊ နီကာရာဂြာန႔ဲ ပီ႐ူး) ဟာ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။

အလားတူပဲ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္းမွာ ဗဟိုဥေရာပမွာရွိတဲ့ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံ ၅ ႏိုင္ငံအနက္ ၄ ႏိုင္ငံ ဒီမိုကေရစီဘက္ကို အသြင္ကူးေျပာင္းလာခဲ့တယ္ (ခ႐ိုေအးရွား၊ ဆာဘီးယား၊ ဆလိုဗက္ကီးယား၊ ႐ိုေမးနီးယား)။ ဒါေပမယ့္ တျခား တဖက္မွာက်ေတာ့ အာဖရိကန႔ဲ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုေဟာင္းဝင္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတ့ဲ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ျဖစ္ရပ္ကေတာ့ အေတာ္ေလးကို မတူျပန္ဘူး။ ဆိုဗီယက္အုပ္စုဝင္ ႏိုင္ငံေဟာင္းေတြအနက္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံ (ေမာ္လ္ဒိုဗာ) တႏိုင္ငံတည္းပဲ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြ အတြင္း ဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းခဲ့တယ္။
ဒါကိုၾကည့္ရင္ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ ကာလေတြအတြင္း ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ လားရာကို ပုံေဖာ္တဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းခံဟာ အေနာက္အုပ္စုနဲ႔ နီးကပ္ျခင္းဆိုတ့ဲ သေဘာသက္ေရာက္ပါတယ္။ ယဥ္ေက်းမႈန႔ဲ မီဒီယာ လႊမ္းမိုးမႈ၊ အထက္တန္းလႊာ ကြန္ရက္ေတြ၊ ဆႏၵျပပြဲဂယက္ေတြ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံ အစိုးရေတြရဲ႕ တိုက္႐ိုက္ဖိအား စတဲ့ပုံစံအားျဖင့္ အေနာက္တိုင္းနဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈရွိျခင္းေၾကာင့္ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံ အစိုးရေတြအေနနဲ႔ သူတို႔အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို အေျခခိုင္ေအာင္ လုပ္ရာမွာ ဒုကၡသုကၡေတြနဲ႔ ပိုႀကံဳေတြ႔လာရပါတယ္။ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရိွတဲ့ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံအစိုးရေတြကို ဒီမိုကေရစီဘက္ ပိုကူးေျပာင္းေအာင္ လုပ္ရာမွာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားလာပါတယ္။ အေနာက္နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္မႈ အားနည္းတ့ဲ ေဒသေတြမွာ သို႔မဟုတ္ ဒီမိုကေရစီ မဟုတ္တ့ဲ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံ (ဥပမာ ႐ုရွား၊ တ႐ုတ္) ေတြရဲ႕ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈ အေတာ္အတန္ရွိတဲ့ ေဒသေတြမွာေတာ့ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈရွိတဲ့ အာဏာရွင္ အစိုးရေတြဟာ သက္ဆိုး ပိုရွည္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ပိုၿပီး အာဏာရွင္ဆန္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းဘက္ဆီ ဦးတည္သြားပါတယ္။

ဆက္လက္ ေဖာ္ျပပါမည္။

(စတီဗင္ လီဗစ္စကီး (Steven Levitsky) သည္ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္ရွိ အစိုးရႏွင့္ လူမႈေရးေလ့လာမႈ ပညာဌာနမွ ပါေမာကၡျဖစ္သည္။ သူ၏ Transforming Labor-based Parties in Latin America စာအုပ္ ႏွင့္ လူကန္၊ ေအ၊ ေ၀းႏွင့္ ပူးတြဲေရသားခဲ့ေသာ Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War စာအုပ္တို႔ကို ကိန္းဘရစ္ဂ်္ တကၠသိုလ္မွ ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ လူကန္၊ ေအ၊ ေဝး (Lucan A. Way) သည္ ကေနဒါႏိုင္ငံ တိုရန္တို တကၠသိုလ္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဌာနမွ တြဲဖက္ပါေမာကၡ ျဖစ္ၿပီး Journal of Democracy ၏ အယ္ဒီတာ ဘုတ္အဖြဲ႔၀င္ အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနသူလည္း ျဖစ္သည္။)